POZYTYW SZKATULNY

POZYTYW SZKATULNY z kościoła parafialnego Trójcy Przenajświętszej w Tykocinie pochodzi z około połowy XVIII w. Wzmiankowany jest już w źródłach zakonnych w 1761 r. W księdze wydatków prowadzonej w klasztorze jest mowa o naprawie pozytywu:

„Organmistrzowi od reperowania pozytywu – 190 zł”

Pozytyw szkatulny, to instrument z grupy organów przenośnych, nazwany tak ze względu na kształt. W XVII i XVIII w., obok dużych organów mocowanych na stałe, powstawały małe pozytywy przenośne. Instrumenty posiadały jedną klawiaturę manuału. Niewielka obudowa mieściła wiatrownicę, elementy traktury oraz kanaliki powietrzne i piszczałki poszczególnych rejestrów.

Pozytyw z Tykocina jest unikatowym obiektem sztuki organmistrzowskiej, o rzadko spotykanych rozwiązaniach konstrukcyjnych, jednym z nielicznych pozytywów szkatulnych zachowanych na terenie Polski.

Składa się z dwóch części: większej dolnej skrzyni, w której mieści się zasadniczy zespół powietrzny, oraz mniejszej górnej skrzyni kryjącej zasadnicze wyposażenie instrumentu.

Znajdujący się w dolnej zupełnie prostej skrzyni miech fałdowy z klinowym czerpakiem od spodu uruchamiany był nożną dźwignią umieszczoną z przodu skrzyni. Ze względu na taką konstrukcję pozytyw, mógł obsługiwać jeden muzyk.

Skrzynia górna, ozdobiona skromnym profilowaniem z fazowanymi krawędziami kratownicy, posiada prostokątne otwory akustyczne osłonięte ażurową kratką.

W górnej części znajduje się wycięcie z przykrywą na zawiasach z dostępem do ręcznej klawiatury manuału. Klawisze pokryte są płytkami drewna. We wnętrzu górnej skrzyni mieści się wiatrownica i łamane piszczałki, ze względu na ograniczoną przestrzeń. Na klocu piszczałkowym odnaleziono fragment dokumentu po łacinie zawierającym datę – listopad 1758.